Kościół pw. Ducha Świętego był świątynią sióstr zakonnych dominikanek, położoną niegdyś na terenie najstarszej w Raciborzu parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Obiekt został wzniesiony w XIV w., a jego konsekracja miała miejsce w 1334 r. Stanowi on ciekawy przykład przyklasztornych kościołów zgromadzeń klauzurowych z zachowaną emporą mniszek. Sekularyzacja świątyni miała miejsce w 1810 r., przy czym klasztor przekształcono na królewsko-ewangelickie gimnazjum (obecnie Zespół Szkół Ekonomicznych). Kościół zaś do początku XX w. pełnił rolę świątyni ewangelickiej, a następnie siedziby muzeum miejskiego. Obecnie pełni on funkcję budynku wystawowego wspomnianego muzeum w Raciborzu, które działa jako jednostka organizacyjna Gminy Racibórz. Placówka posiada cztery działy merytoryczne: Archeologii, Etnografii, Historii, Sztuki i Rzemiosła Artystycznego oraz działy pomocnicze: Oświatowy i Administracyjny, a także pracownie: fotograficzną i techniczną. Zbiory muzealne są prezentowane na stałych wystawach w byłym kościele pw. św. Ducha i przy ulicy Chopina. W tym pierwszym znajdują się wystawy:

• „Odkrycia w kościele ss. Dominikanek” – jest to prezentacja odkryć archeologicznych in situ w prezbiterium oraz eksponatów z badań pod nawą główną i kaplicą pw. św. Dominika;
• „W Domu Ozyrysa” – wystawa imituje komorę grobową. Prezentowany jest tu zespół zabytków starożytnego Egiptu, m.in. mumia Egipcjanki Dżet-Amonet-ius-anch, kartonaż i dwa drewniane, antropoidalne sarkofagi;
• „Sztuka dawna” – wystawa prezentuje rzeźbę i malarstwo po konserwacji od XV do XVIII w.;
• „Cyna śląska” – ekspozycja przedstawia zbiór cyny śląskiej. Eksponowane wyroby pochodzą z miast, w których istniały warsztaty konwisarskie, m. in. z Wrocławia, Opawy, Głubczyc, Kłodzka, Legnicy, Świdnicy, Tarnowskich Gór oraz Raciborza.

XIII w.

Kościół pw. św. Ducha powstał w XIII w. Mieszczące się w nim obecnie muzeum otwarto tutaj w 1927 r.

Historia kościoła pw. św. Ducha związana jest nierozerwalnie z historią muzeum w Raciborzu, stanowi on bowiem jego pierwszą siedzibę i jest z nim związany również do czasów współczesnych. Po sekularyzacji zakonu dominikanek w 1810 r., budynek kościoła przeznaczono najpierw na kościół ewangelicki, a później zdecydowany o umieszczeniu w nim pierwszej oficjalnej raciborskiej ekspozycji muzealnej, której początki sięgają lat 20. XIX w. i wiążą się ściśle z powstaniem w 1819 r. gimnazjum królewsko-ewangelickiego, zajmującego z kolei budynki poklasztorne. Wykładowcy tejże szkoły gromadzili w swoich pracowniach przedmioty służące głównie jako pomoce naukowe w pracy z młodzieżą, przechowując je w kilku działach tematycznych: Historii Naturalnej, Numizmatycznym, Sztuki i Starożytności, Rysunków, Matematyczno-Fizycznym, Geograficznym, Muzycznym i Sztuki Pomnikowej. To oni również wyszli z propozycją stworzenia na bazie ich zbiorów placówki muzealnej. Oficjalne otwarcie ekspozycji miało miejsce w 1927 r., a jej siedzibą stał się wyremontowany i zaadaptowany budynek pokościelny. Po kolejnym remoncie kościoła pw. św. Ducha, muzeum otwarto w 1938 r. W budynku pokościelnym zaprezentowano wystawy militariów, etnograficzną, sztuki średniowiecznej, miniatur i sztuki przemysłowej. Utworzono także wystawę prezentującą zespół zabytków egipskich. Niestety, w czasie II wojny światowej, większość zbiorów muzealnych uległa zniszczeniu lub rozproszeniu. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczęto więc prace zmierzające do ponownego udostępnienia zbiorów. 21 kwietnia 1948 r. otwarto Muzeum Miejskie w Raciborzu, eksponując wystawy związane z kulturą ludową ziemi raciborskiej, sztuką średniowieczną, rzemiosłem artystycznym i militariami. Urządzono także wystawę prezentującą zabytki egipskie. 15 grudnia 1949 r. muzeum zostało upaństwowione.

Szybkie tempo wzrostu zasobów muzealnych przyczyniło się do zaadaptowania na potrzeby ekspozycyjne i administracyjne budynku przy ulicy Chopina 12. Urządzono w nim trzy wystawy oparte o zbiory własne. W 1964 r. wybudowano budynek przy ulicy Rzeźniczej 15, lokując tam administrację, część magazynów i bibliotekę. W latach 1976–1983 przeprowadzono remont budynku ekspozycyjnego – kościoła pw. św. Ducha.

Dawny kościół pw. św. Ducha, który jest obecnie jednym z budynków ekspozycyjnych Muzeum w Raciborzu, jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod, nr rej. Op-613/59 (brak decyzji w KOBiDZ).

Kościół pw. św. Ducha jest położony w centrum miasta przy ulicy Gimnazjalnej.

Ekspozycja raciborskiego muzeum mieszcząca się w dawnym kościele pw. św. Ducha jest otwarta od wtorku do piątku w godz. od 9:00 do 16:00 oraz w weekendy w godz. od 10:00 do 14:00.

www.raciborz.pl

www.muzeum.raciborz.pl