Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna ? podziemny kanał wodny a właściwie sztolnia, wybudowana w latach 1799 do 1863 na Górnym Śląsku.

– Najdłuższa budowla hydrotechniczna w europejskim górnictwie węglowym.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna osiągnęła długość 14,25 km Różnica poziomów między końcem sztolni w Chorzowie a jej ujściem w Zabrzu wynosiła ok.12,35m

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna to podziemny tunel, którego celem było odwodnienie państwowych kopalń „Królowa Luiza” w Zabrzu i „Król” w Chorzowie i położonych między nimi kopalń gwareckich, transport urobku z kopalni „Królowa Luiza” poprzez Kanał Kłodnicki do Królewskiej Odlewni Żelaza w Gliwicach oraz dotarcie do nowych pokładów węgla. Budowę sztolni rozpoczęto w 1799r., a zakończono w 1863r. Jej długość od wylotu w Zabrzu do kop. „Król” wynosiła 14,25km. Prace prowadzono odcinkami z 22 tzw. świetlików oraz kilku szybów, średni postęp roczny wynosił od 177m do 520m. Transport węgla łodziami odbywał się już od 1810r., a łączna waga przewożonego za jednym razem urobku wynosiła 16t (3 lub 4 złączone łodzie). W celu sprawnego załadunku i mijania się łodzi wybudowano w sztolni 5 mijanek, w których zlokalizowano 3 porty. Długi okres budowy sztolni, rozwój technik wydobywczych i odwadniania kopalń oraz wyczerpanie się płytkich pokładów węgla spowodowało, że już w połowie XIX wieku sztolnia zaczęła tracić na ważności. Dla „odzyskania” sztolni i udostępnienia jej turystom zostało zawiązane w 2000r. Stowarzyszenie na rzecz Restauracji i Propagowania Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu „Pro Futuro”, które działa przy Skansenie Górniczym „Królowa Luiza”.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna miała stać się również ważną arterią transportową łączącą górnośląskie kopalnie z resztą kraju. W 1810 roku ukończono cały odcinek służący do transportu węgla na obszarze górniczym kopalni „Królowa Luiza”. Pierwsze transporty odbywały się prawdopodobnie już od 1806 roku, kiedy zbudowano część Kanału Kłodnickiego pomiędzy ujściem sztolni a hutą w Gliwicach. Wydobycie węgla wzrastało bardzo szybko osiągając w 1816 roku 34166 ton; ponieważ sztolnia była mało przepustowa a przepchanie łodzi trwało kilka godzin, można było nią przewieźć tylko do 12tys. ton urobku w ciągu roku, z czego dużą część spławiano dalej do Odry. Wyczerpywanie się zasobów węgla nad poziomem sztolni na skutek eksploatacji i pożarów, oznaczało powolną utratę przez sztolnię funkcji transportowej. Ponadto postępujące oddalanie się przodków węglowych od brzegów sztolni, powodowało wydłużanie się podziemnych dróg transportowych i podrażało koszty przewozu. W 1830 roku ukończono budowę tzw. drogi kronprinza, czyli szosy łączącej Chorzów z Gliwicami, co stworzyło konkurencję wobec powolnej drogi wodnej. Rozpoczęcie w 1842 roku eksploatacji węgla poniżej poziomu sztolni przesądziło o zaniechaniu transportu w Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej. Jeszcze przez pewien czas spławiano nią węgiel z resztek górnych pokładów po czym pełniła ona już tylko ograniczoną funkcję odwadniającą. W 1953 roku zburzono i zasypano wylot.

Sztolnia była niewątpliwe ciekawym projektem górniczym, lecz długi czas realizacji tego projektu ? ponad 64 lata ? spowodował, że już w momencie ukończenia straciła na znaczeniu zarówno jako droga transportowa jak i jako element systemu odwadniania kopalń i pełniła jedynie funkcje pomocnicze.

Kluczowa sztolnia dziedziczna łączyła w XIX wieku kopalnie Król w Królewskiej Hucie i Królowa Luiza w Zabrzu. Początkowy odcinek służył do odwadniania podziemnych wyrobisk, a od zabrzańskiego szybu spławiano tędy łodzie z węglem, które później na powierzchni Bytomką płynęły do Kanału Kłodnickiego. Pomysł, by ten ostatni fragment podziemi udostępnić turystom, narodził się kilkanaście lat temu.

Pomysł udostępnienia zwiedzającym zabytkowych zabrzańskich podziemi to jeden z największych turystycznych projektów w Polsce.

Od 2000 r. trwają próby udostępnienia odcinka o długości 2,5 km pod Zabrzem w celach turystycznych. Udostępnienie sztolni ma kosztować około 69 milionów złotych. Środki pochodzić będą od miasta Zabrze oraz sejmiku samorządowego województwa śląskiego, a także z dotacji unijnej.

Sztolnię udało się całkowicie udrożnić i założyć w niej system wentylacji. Oznacza to, że bez większego problemu można pokonać podziemną trasę od włazu przy ul. Miarki do szybu Carnall.

Spływ łódką podziemnym szlakiem, połączony z odwiedzinami w porcie. Przejażdżka starą kolejką szynową albo przedzieranie się przez podziemny korytarz sztolni, a nawet własnoręczne wydobywanie węgla – takie atrakcje będą czekały na turystów, którzy odwiedzą Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną w Zabrzu.

Pierwszy etap prac – udrożnienie szybu Carnall na terenie skansenu Królowa Luiza. Pod nim będzie się też znajdowało jedno z trzech wejść do wielkich, podziemnych korytarzy. Dwa pozostałe będą u zbiegu ulic Karola Miarki i Jagiellońskiej oraz przy ul. Sienkiewicza.

Pierwsze efekty podziemnych prac będą widoczne już wiosną 2011 roku. Turyści mają pokonywać całą 2,5-kilometrową trasę kolejką i łodziami. Po drodze jedną z atrakcji ma być zwiedzanie podziemnego portu przeładunkowego ze zrekonstruowanym nabrzeżem, żurawiem, małym węzłem kolejowym i stajniami. Cały projekt będzie kosztował 69 mln zł i ma być gotowy w połowie 2012.

Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna
ul. Miarki; Zabrze

Informacja Turystyczna
Oddział Miejski PTTK im. A. Jakusza,
BORT
41-800 Zabrze, Pl. Dworcowy 5
0-32 271 34 27
http://www.pttk.zabrze.prv.pl

Źródło opisu: http://www.podziemia.pl
Źródło zdjęć: slask.naszemiasto.pl – www.mmsilesia.pl
Dodane: 2010-01-08 15:31:49 przez Anonim

Galeria

Lokalizacja

Komentarz (1)