Zakład Narodowy im. Ossolińskich – to zasłużony dla polskiej nauki i kultury Instytut (do 1939 r. – łączył w sobie Bibliotekę, Wydawnictwo i Muzeum im. Lubomirskich), ufundowany dla Narodu Polskiego w 1817 roku przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, otwarty w 1827 roku we Lwowie.

Był jednym z najważniejszych ośrodków kultury polskiej, o czym decydowały przede wszystkim niezwykle bogate zbiory biblioteczne, pod względem wartości drugie w kraju po Bibliotece Jagiellońskiej. Źródłem utrzymania Zakładu stały się dochody z majątków ziemskich Fundatora, zarządzanych przez dożywotnich kuratorów.

Od założenia aż do 1945 roku Zakład Narodowy im. Ossolińskich mieścił się w dawnym klasztorze i kościele ss. Karmelitanek trzewiczkowych przy ul. Ossolińskich 2 we Lwowie (po I rozbiorze Polski i kasacie wielu klasztorów przez cesarza austriackiego Józefa II budynek klasztoru i kościoła był w stanie ruiny. Jego restauracja jest dziełem m.in. Józefa Bema). Do Zakładu jako odrębną całość przyłączono w 1823 roku Muzeum ks. Lubomirskich, założone przez księcia Henryka Lubomirskiego.

Ossolineum w czasach przedkonstytucyjnych w ówczesnej Galicji pod zaborem austriackim skupiało polski ruch umysłowy i było jednym z najważniejszych ośrodków pracy nad budową kultury polskiej w czasie zaboru i germanizacji. Przeszło w tym czasie okres prześladowań w postaci rewizji policyjnych oraz aresztowań zatrudnionych tam pracowników.

W myśl intencji założyciela stało się ono jednym z najważniejszych ośrodków badań nad dziejami i literaturą polską, tym bardziej, że rozporządza jednym z największych księgozbiorów w Polsce a także ogromnym zbiorem rękopisów i autografów, w tym rękopisów średniowiecznych i najstarszych druków. Z Ossolineum wiążą się także mniejsze archiwa i księgozbiory: Jabłonowskich, Ponińskich, Pawlikowskich, Skarbków, Balzea, Sapiehów, Lubomirskich, Mniszków.

Biblioteka posiada charakter narodowy, tzn. dział polski jest największy i stara się kompletować cały polski dorobek naukowy i literacki. Ossolineum jest właścicielem rękopisów czołowych polskich pisarzy i poetów: Mickiewicza, Asnyka, Sienkiewicza, Kasprowicza, Reymonta, Żeromskiego, a przede wszystkim Słowackiego.

Przed II wojną światową biblioteka Ossolineum liczyła przeszło 220 tys. dzieł, ponad 6 tys. rękopisów, ponad 9 tys. autografów, ponad 2 tys dyplomów i ponad 3 tys. map (zbiór J.M.Ossolińskiego z 1827 roku zawierał 10.121 dzieł, a 19.055 tomów, dubletów, 567 rękopisów w 715 tomach, 133 map, 1.445 rycin). Ossolineum zawierało także największy w Polsce, kompletny zbiór prasy polskiej z XIX i XX

We Lwowie pozostał bezcenny zbiór prasy polskiej, zgromadzony „tymczasowo” w kościele jezuitów pw. św. Piotra i Pawła i praktycznie przez 50 lat niezabezpieczony. W miejscu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich funkcjonuje biblioteka naukowa AN Ukrainy im. Wasyla Stefanyka.

Od 1947 roku na bazie tej części zbiorów lwowskiego Ossolineum, którą udało się Polsce odzyskać od władz ZSRR, reaktywowano Bibliotekę Ossolineum we Wrocławiu. Źródłem utrzymania Biblioteki w nowych warunkach historycznych, po znacjonalizowaniu w 1945 roku majątków ziemskich, stał się budżet państwa. Od 1953 roku, czyli od momentu ustanowienia Polskiej Akademii Nauk, Biblioteka i Wydawnictwo Ossolineum weszły w skład placówek tejże Akademii jako dwie odrębne instytucje, zlikwidowano natomiast Muzeum ks. Lubomirskich.

Najnowsze dzieje zbiorów

Ustawa z dnia 5 stycznia 1995 roku nadała Zakładowi Narodowemu im.Ossolińskich status fundacji dotowanej z budżetu państwa, tym samym Ossolineum przestało być placówką podległą Polskiej Akademii Nauk. Kontakty Ossolineum z Biblioteką im. W. Stefanyka zostały nawiązane na początku lat 90, długo jednak obie strony występowały z wykluczającymi się propozycjami. W 1997 Polska złożyła wniosek o zwrot wszystkich kolekcji Ossolińskich pozostających we Lwowie. W 2003, w wyniku przełomu w prowadzonych rozmowach, Ossolineum uzyskało możliwość pełnego dostępu do polskich kolekcji przechowywanych w Bibliotece im. Stefanyka, z możliwością ich kopiowania (skanowania i mikrofilmowania) przez polskich specjalistów oraz opracowania. Podpisano umowę w sprawie wzajemnego kopiowania (skanowania) zbiorów: poloniców we Lwowie i ukrainiców we Wrocławiu.

W 2006 roku we Lwowie uruchomiono delegaturę wrocławskiego ZNiO, która mieści się w wyremontowanym przy polskiej pomocy gmachu d. Biblioteki Baworowskich. Składa się ona z oraz z sali ekspozycyjnej oraz biura dla pracownika Ossolineum, który bierze udział w kopiowaniu lwowskich zbiorów, przygotowuje katalog, sygnalizuje stan zbiorów i potrzeby w zakresie ich konserwacji.

Zakład Narodowy im. Ossolińskich,

ul. Szewska 37, 50-139 Wrocław

tel. 071 3444471 wew. 131, fax 071 344 85 61

Źródło opisu: pl.wikipedia.org
Źródło zdjęć: http://www.mmw.pl/muzeum/militariow.php
Dodane: 2008-04-22 18:48:44 przez Gorroz

Lokalizacja

Komentarze (2)