Cytadela Warszawska (w okresie rozbiorów: Cytadela Aleksandrowska) ? twierdza rosyjska zbudowana na rozkaz cara Mikołaja I w Warszawie – po upadku powstania listopadowego, z zamysłem kontroli nad miastem, będącym ośrodkiem polskiego ruchu niepodległościowego.
Pełniła także rolę więzienia śledczego (X Pawilon) oraz miejsca straceń działaczy narodowych i rewolucjonistów.
Powstała według projektu generała majora Iwana Dehna, który wzorował się na cytadeli antwerpskiej. Prace na terenach XVI-wiecznego folwarku Fawory i XVII-wiecznego konwiktu Pijarów rozpoczęto 31 maja 1832. Kamień węgielny wkopał namiestnik Królestwa Polskiego feldmarszałek Iwan Paskiewicz. Teren miał powierzchnię 36 ha i plan zbliżony do pięcioboku, którego najdłuższy bok przylegał do skarpy wiślanej. Cytadela Aleksandrowska stanowiła umocnienie bastionowe, składające się z trzech bastionów, dwóch półbastionów z suchą fosą przestrzeliwaną we wszystkich kierunkach przez kaponiery i półkaponiery oraz umocnienia o narysie poligonalnym z dodatkową kaponierą (kojcem) od strony Wisły. Dnem fosy poprowadzono Mur Carnota, który do dziś poza niewielkimi fragmentami zachowany jest w dobrym stanie. W 1835 roku na prawym brzegu Wisły wzniesiono tzw. Fort Śliwickiego, pełniący funkcję bardzo silnego przedmościa.
4 maja 1834 w dniu uzyskania pełnoletności przez carewicza Aleksandra, następcę tronu Rosji, dokonano uroczystego otwarcia twierdzy. W Cytadeli umieszczono Komisję Śledczą przy naczelnym Dowódcy Armii Czynnej i Naczelniku Królestwa Polskiego, będącą centralnym organem śledczym przestępstw politycznych w Królestwie Polskim. Ostatecznie ciągle wznawianie prace modernizacyjne zakończono w roku 1874. Całkowity koszt budowy wyniósł 11 milionów rubli, czyli 8,5 tony czystego złota (128 miliony euro), pożyczonych bezzwrotnie z kasy miejskiej Warszawy i Banku Polskiego. Ten drenaż pogorszył sytuację ekonomiczną Kongresówki i był jeszcze jedną karą za powstanie.
W czasie pokoju stacjonowało tam 5000 żołnierzy, ale np. w czasie powstania styczniowego w 1863 garnizon wzrósł aż do 16 000. W 1837 wyposażona była w 217 dział, 1843 już 247, 1863 aż 555. W ich zasięgu (1500 m) znajdowały się całe Stare i Nowe Miasto. Wokół cytadeli wybudowano 104 kazamaty więzienne mogące pomieścić do 2940 ludzi.
Twierdza nigdy nie odegrała i, prawdopodobnie, nigdy nie miała odegrać roli obronnej. O tym, że było to umocnienie mające pacyfikować nastroje i rozruchy w Warszawie mogą świadczyć takie fakty, jak przykrycie każdej z trzech kaponier (zachowała się jedna z tych budowli) blachą bez ochronnej i maskującej warstwy ziemi, brak wyposażenia twierdzy w artylerię dalekonośną czy brak większych powierzchni do magazynowania amunicji. By częściowo uzupełnić te mankamenty i poszerzyć możliwości obronne, a nie tylko policyjne umocnienia, w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych Cytadelę uzupełniono o 5 wysuniętych fortów (Siergieja, Gieorgija, Pawła, Aleksieja, Władimira) oraz umocnioną baterię nad brzegiem Wisły (Bateria Nadbrzeżna). Najwcześniejsze dzieła wzniesiono pod postacią ceglanych działobitni otoczonych fosą (istniejących do dzisiaj). Dzieła późniejsze miały kształt lunet (umocnień o dwóch czołach, z otwartą szyją). Podobnymi umocnieniami ziemnymi uzupełniono istniejące działobitnie. Według niektórych źródeł wszystkie forty łączone były z Cytadelą poternami (tunelami).
W latach 1883-1890 wzniesiono wokół Warszawy pierścień fortów, jednocześnie tworząc Twierdzę Warszawa. Cytadelę pozostawiono jako obiekt zaplecza.
Obecnie cytadela wciąż pozostaje w posiadaniu WP, aczkolwiek na jej terenie działa również szereg instytucji całkowicie cywilnych, dzierżawiących pomieszczenia od wojska, m.in. Europejska Akademia Sztuk. Obecnie na Cytadeli mieści się Dowództwo Wojsk Lądowych i 3 batalion zabezpieczenia Dowództwa Wojsk Lądowych. W okresie powojennym wyburzono dwie z trzech kaponier twierdzy.
18 października 2006 roku w Muzeum Tradycji Wojsk Lądowych na warszawskiej Cytadeli odbyło się uroczyste podpisanie ?Listu Intencyjnego? w sprawie budowy nowej siedziby Muzeum Wojska Polskiego. Oprócz Muzeum planowane jest przeniesienie tutaj Wojskowego Biura Badań Historycznych, Centralnego Archiwum Wojskowego oraz Domu Żołnierza Polskiego Muzeum ma mieć 40 tys. metrów kwadratowych powierzchni wystawowej wraz z zapleczem, planowana jest też przebudowa otoczenia cytadeli pod budowę dojazdów i parkingów.
Warszawskie Centrum Informacji Turystycznej
pl. Zamkowy 1/13; 00-262 WARSZAWA
tel./fax (0-22) 635 18 81; fax 635 18 81
wcit.ag.mufa@supermedia.pl
Źródło opisu: pl.wikipedia.org
Źródło zdjęć: commons.wikimedia.org
Dodane: 2008-02-23 18:35:20 przez Anonim
Piter
4 stycznia 2011 at 13:28Miejsce Przepiękne spedziłem tam piękny roczek służąc ojczyżnie
Pomocna recenzja2511
15 lipca 2010 at 01:21Ciekawie wyglądają te drzewa rosnące na zboczu skarpy , na której położona jest cytadela .
Pomocna recenzjasgoha28
7 kwietnia 2010 at 16:41Bardzo dobre miejsce na plener fotograficzny i to o każdej porze roku.
Pomocna recenzjaasiunia0000
22 lutego 2010 at 11:50To trzeba zobaczyć.
Pomocna recenzjaluranuk
2 stycznia 2010 at 19:27polecam piękne miejsce
Pomocna recenzja😉
wera
22 października 2009 at 16:13fajna strona
Pomocna recenzjamartuska977
20 października 2009 at 16:14miejsce z duszą- nie da się opisać, trzeba zobaczyć
Pomocna recenzjaela970
14 września 2009 at 21:04Nie no.. łał. Miejsce robi wrażenie, świetny klimat, polecam!
Pomocna recenzja